Spółki prawa handlowego to przede wszystkim spółki osobowe oraz kapitałowe. Do tej pierwszej kategorii zaliczana jest spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna, natomiast do drugiej grupy należy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna oraz spółka akcyjna.
Tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych reguluje ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (KSH). Zgodnie z brzmieniem art. 3 tego aktu prawnego przez umowę spółki handlowej wspólnicy (albo akcjonariusze) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz przez współdziałanie w inny określony sposób (jeżeli stanowi tak umowa lub statut spółki). Poniżej najważniejsze cechy poszczególnych spółek prawa handlowego.
Spółki osobowe prawa handlowego – ogólna charakterystyka
Działalność spółek osobowych nieposiadających osobowości prawnej (tzw. ułomnych osób prawnych) opiera się na osobistej więzi między jej wspólnikami, prowadzącymi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe), zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. W polskim porządku prawnym wyróżniamy cztery rodzaje spółek osobowych prawa handlowego:
- spółka jawna (sp.j.) – osobowa spółka handlowa prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą, niebędąca jednak inną spółką handlową; każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką; umowa spółki powinna zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności; podział zysku jest równy dla każdego wspólnika, niezależnie od rodzaju i wysokości wniesionego wkładu,
- spółka partnerska (sp.p.) – osobowa spółka handlowa tworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu (np. adwokata, biegłego rewidenta, radcy prawnego, tłumacza przysięgłego, rzecznika patentowego, lekarza weterynarii, aptekarza, księgowego, czy notariusza) w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą; partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, które wyniknęły z działań innych partnerów; prowadzenie spraw oraz reprezentacja spółki może zostać powierzona zarządowi,
- spółka komandytowa (sp.k.) – osobowa spółka handlowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona,
- spółka komandytowo-akcyjna (S.K.A.) – osobowa spółka handlowa mają na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Spółki kapitałowe prawa handlowego – ogólna charakterystyka
Pojęcie spółek kapitałowych odnosi się do spółek prawa handlowego, w których najważniejszy element stanowi kapitał zakładowy. Posiadają one osobowość prawną i najczęściej wykorzystuje się je w prowadzeniu dużych przedsiębiorstw. Wyróżnia się trzy rodzaje spółek kapitałowych prawa handlowego:
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) – kapitałowa spółka handlowa tworzona przez jedną lub więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym (nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością); kapitał zakładowy spółki musi zostać wniesiony co najmniej w wysokości 5 000 złotych; organem prowadzącym sprawy spółki oraz reprezentacją jest zarząd, do którego może zostać powołana osoba niebędąca wspólnikiem; spółka odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem,
- prosta spółka akcyjna (P.S.A.) – kapitałowa spółka handlowa tworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym (nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością); w spółce tworzony jest kapitał akcyjny, wyrażony w złotych, gdzie powinien wynosić co najmniej 1 złoty; akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki; organem wykonawczym jest zarząd bądź rada dyrektorów,
- spółka akcyjna (S.A.) – kapitałowa spółka handlowa tworzona przez jedną albo więcej osób (nie może być zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością); jej statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego; kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 100 000 złotych, przy czym dzieli się on na akcje o równej wartości nominalnej; akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, zarząd reprezentuje spółkę oraz prowadzi jej sprawy.